Vrome virtuoze riedels

In Händels Messiah mochten de zangers best een beetje pronken met hun virtuositeit

Voetbal is al jaren een booming business. Topspelers hebben een goddelijke status, zwemmen in hun geld, en aan publiek geen gebrek. Ooit was er, als we de verhalen mogen geloven, ook een soortgelijk bubbel in de Londense operawereld van de achttiende eeuw. Vanaf zo'n beetje 1718 werden, tegen een achtergrond van sterrendom, intriges en vocale virtuositeit, zangers geëngageerd voor duizelingwekkende gages. Spil in het web was George Frederic Händel, de flamboyante componist en big boss van de Royal Academy of Music, een beursgenoteerd bedrijf dat met zijn poen de moordende concurrentie in de grote Europese steden vaak net een slag voor was.

Maar leuke liedjes duren niet lang: Händels specialiteit, de Italiaanse opera, raakte na een jaar of tien uit de gratie ten faveure van muziek in de eigen taal. Best begrijpelijk, want hoe kon de gemiddelde Britse bezoeker – vooropgesteld dat hij de Italiaanse taal niet machtig was – weten wat er op het toneel precies plaatsvond? Programmaboekjes met de inhoud van het verhaal bestonden nog niet, laat staan een lichtkrant, waarmee je de tekst woord voor woord kunt volgen. Italiaanse opera in Engeland was alsof je naar een film gaat waarin louter Chinees gesproken wordt, en de ondertiteling ontbreekt. Dan smaakt de popcorn ook niet.

Händel, inmiddels tot Brit genaturaliseerd, stortte zich op een nieuwe groeimarkt: het oratorium. Hij bleef met aria's en koren strooien, maar deed dat nu met een bijbelverhaal in de landstaal. En zonder decors en verkleedpartij, want God is geen poppenkast, aldus de toenmalige clerus. Hoogtepunt in het genre was ongetwijfeld zijn Messiah, een avondvullend werk dat in 1742 in het Ierse Dublin zijn première beleefde. Het publiek stroomde massaal toe. In verband met verwachte drukte gaf de organisatie zelfs te kennen dat hoepelrokken bij de vrouwen uit den boze waren, en mannen bij binnenkomst hun sabel moesten inleveren. Dat waren nog eens tijden.

Het stuk over leven en werk van Jezus Christus werd aangekondigd als Grand Musical Entertainment – opvallend voor een stuk met gewijde tekst. De inhoud mag dan zo vroom zijn als wat, moeten de Ieren hebben gedacht, wij verkopen het gewoon als een gezellig avondje theater. Gek genoeg hadden ze niet helemaal ongelijk: Händels muziek bediende zich van exact dezelfde procedés als bij zijn Italiaanse opera's.

Grootste troef was ongetwijfeld het voorzien van belangrijke woorden van een enorme virtuoze riedel noten – coloraturen in jargon. Zingt u maar eens Altijd is Kortjakje ziek, terwijl u op dat laatste woord allerlei toonladders omhoog en omlaag zingt, totdat u geen adem meer heeft. Belangrijke aanbeveling: het tempo stevig opvoeren. Een beetje pronken met je virtuositeit mag per slot van rekening best. Zo ging dat toen met zangers, zo gaat dat nu met voetballers.

Gepubliceerd op 18 december 2019 in Dagblad De Limburger