De raadseltjes van Beethoven

In zijn 17e pianosonate kreeg Beethoven het publiek stil met een van de meest raadselachtige openingen uit zijn gehele oeuvre.

Bron: www.hudsonsounds.org

Twee eeuwen terug hadden bezoekers van een klassiek concert zo hun privileges. Kaarten, tafelen, luidruchtig praten tijdens de uitvoering: het was allemaal heel gewoon. Beethoven kon zich er groen en geel aan ergeren.
Ooit stond hij op het punt te beginnen aan een pianostuk, hoorde onophoudelijk geroezemoes, en schreeuwde spontaan “Voor zulke ploerten speel ik niet!” richting de zaal. 

Dat de Duitse driftkop er wel wat mee bereikte, blijkt uit de opening van zijn 17^e pianosonate, waar hij het zich permitteerde om de eerste maten zó zacht en pretentieloos te laten klinken dat – mocht je er doorheen praten – je waarschijnlijk niet eens het idee hebt dat het stuk al is begonnen. Het is een van de meest raadselachtige openingen uit zijn hele oeuvre: eerst slaat de pianist zachtjes een voor een alle tonen van een akkoord aan, speelt nog eens drie tonen apart, om vervolgens plotseling te zwijgen. Daarna gaat hij onverwacht als een razende Roeland tekeer, om even abrupt weer te stoppen. 

Gevraagd naar de betekenis zei Beethoven al even mysterieus: “Lees The Tempest van Shakespeare!” Daarin komt een verbannen koning (Prospero) voor die zich op een onbewoond eiland bekwaamt in magie. Als na een aantal jaren zijn vijanden opeens langs varen, ontketent hij een storm. Imiteerde Beethoven een toverspreuk en een storm met zijn muziek? Onwaarschijnlijk: hij vond dat soort muzikale schilderingen nietszeggend. 

Maar er zijn dingen die we wél zeker weten. Bijvoorbeeld dat Beethoven – 32 jaar toen – op het punt stond zijn toenemende doofheid te accepteren. Dat hij daartoe een brief schreef (bekend als het testament van Heiligenstadt) waarin hij – ziedaar de link met Prospero – zichzelf een banneling noemde. Dat hij zelfmoord overwoog maar toch koos voor het leven en de kunst.
Achter die achteloze beginmaten zit een hele wereld.
                                                                  
Gepubliceerd in Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad d.d 06-12-2013