Charmante verleider

Hoe Egyptisch is het Egyptische pianoconcert van Camille Saint Saëns eigenlijk?

Bron: www.delcampe.nl 

Een tijdje geleden verscheen er een berichtje in het nieuws over een restaurant dat zijn klanten op een slimme manier naar binnen lokte. Buiten plaatsten ze een uithangbord met de aankondiging van een dagschotel voor een tientje, binnen zei de ober dat dit gerecht niet meer voorhanden was. Restaurantgangers - ze zaten er nu toch - waren min of meer verplicht een andere (lees: duurdere) maaltijd te nemen. Wat bleek: het werd zó lekker klaargemaakt dat uiteindelijk niemand klaagde.

Het publiek gewiekst om de tuin leiden was zo'n beetje wat Camille Saint-Saëns deed in zijn vijfde pianoconcert, bijgenaamd "Egyptische". Hij schreef het ter herinnering aan zijn debuut vijftig jaar eerder in de Parijse Salle Pleyel, een pianistenmekka waar grootheden als Chopin en Liszt optraden. Dat debuut was op 11-jarige leeftijd. Een beetje wonderkind doet het niet voor minder, maar we blijven grote ogen opzetten als we lezen dat het Franse knaapje op tweejarige leeftijd met pianospelen begon en met vier jaar zijn eerste openbare optreden gaf.

Saint-Saëns was een fervent reiziger. Hij zag niet op tegen een zeereis van een maand of meer om Brazilië of Sri Lanka te zien. Boze tongen beweren dat hij daar in het geniep vreemde mannen ontmoette, want het was een publiek geheim dat hij homoseksuele relaties onderhield. Hoe dat precies zat weten we niet, maar het schiet natuurlijk niet op dat hij op sjouw ging onder een valse naam.

Het 5e pianoconcert dankt zijn bijnaam aan het tweede deel, een muzikaal reisverslag van een wintervakantie naar Egypte. Het is een van de meest charmante creaties die uit zijn pen vloeiden, al vraag je je af of het allemaal wel zo Egyptisch is wat er klinkt: eerst horen we iets Spaans, dan Indonesisch, om na een Egyptisch volksliedje nog even China aan te doen. Saint-Saëns was een kok die kwistig strooide met de kruidenpot, zullen we maar zeggen. 

Hij valt meteen met de deur in huis: het orkest gooit een fel ritme in de strijd waartegen de pianist zijn hart uitstort als een behaarde brulaap die smacht om zijn lief. Wanneer na een minuut of twee de kruitdampen van dit stormachtig stukje flamenco zijn opgetrokken is de klank van de piano door gewiekste tonencombinaties in een soort van klokkenspel verandert. Zeker weten doen we het niet, maar het lijkt een verwijzing naar gamelan: een destijds populaire Indonesische orkestsamenstelling met klokjes en gongs. Na een zich herhalend deuntje dat de componist hoorde zingen tijdens een boottochtje op de Nijl, verandert de stemming abrupt en imiteert Saint-Saëns tsjilpende krekels onder een Chinese zon.

Het uithangbord mag dan een tikkeltje misleidend zijn, zo'n geraffineerd exotisch menu krijg je nergens.

Gepubliceerd in Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad d.d. 25-09-2014