Bron: Haydn 2009 wordpress.com |
Haydn's die sieben
Worte wil maar geen tranendal worden.
Een stapel
bankbiljetten, een bijzondere concertlocatie, en een exotisch
uitstapje trokken Haydn over de streep. Waarschijnlijk ook in die
volgorde, want hij kreeg er goed voor betaald, belangrijk voor deze
koopman annex cultureel ondernemer. Daarnaast zou het stuk worden
uitgevoerd in een voor die gelegenheid geheel verduisterde kerk,
waarin slechts een enkele kroonluchter in het midden voor wat
spaarzaam licht zou zorgen. De verre reis ging naar Cadiz, de
kosmopolitische zuid-Spaanse havenstad die hem de opdracht verleende.
Het ging om
instrumentale meditaties bij de laatste zeven zinnen - zogenaamde
kruiswoorden - die Jezus sprak aan het kruis. Die beginnen in de
regel met "Vader, vergeef hun, want ze weten niet wat ze doen",
en gaan via "Mijn God, mijn God, waarom hebt gij mij verlaten",
naar "Vader, in uw handen beveel ik mijn geest". Nadat de
priester tijdens de dienst op Goede Vrijdag eerst een kruiswoord en
een overweging daarop uitsprak klonk daarna muziek.
Het scheen dat een
goede vriend de componist aanraadde om de Latijnse tekst van ieder
kruiswoord eerst te vertalen naar een gezongen melodie, en dat
vervolgens door instrumenten alleen te laten spelen. Een uitstekend
idee, hoewel een creatief genie als Haydn dat ook wel zelf had kunnen
bedenken, zou je zo zeggen. Enfin, hij voegde de daad bij het woord,
wat feitelijk erop neer kwam dat hij van ieder deel een aria maakte,
hoewel er nergens een zanger aan te pas komt.
Op die manier krijgt
ieder deel een karakteristiek uiterlijk, en om de luisteraar bij de
les te houden strooit de componist nog kwistig met contrasten en
stiltes. Maar een tranendal wordt het zelden, en dat is toch wel
opvallend, want Jezus hing er toch niet voor zijn lol. Opgewekte
klanken overheersen, en áls een stuk droevig begint, slaagt deze
vrolijke Frans er steeds in om het stiekem tóch opgewekt te laten
eindigen. Kenners wijten het aan zijn kinderlijk godsvertrouwen.
Zelfs de grootste
pessimist kan zo plezier beleven aan deze serene compositie. Het kan
eigenlijk niet lang genoeg duren.
Gepubliceerd in Dagblad De Limburger/ Limburgs Dagblad d.d 16-04-2015
Geen opmerkingen:
Een reactie posten